Οι ερευνητές θεωρούν ότι έλυσαν το μυστήριο το Νησιού του Πάσχα και ότι βρήκαν ποιος έχτισε τελικά τις εμβληματικές πέτρινες κεφαλές πριν από 900 χρόνια και μάλλον δεν προέρχονται από πολλές και διαφορετικές φυλές.
Στο παρελθόν, οι ερευνητές υπέθεταν ότι τα αγάλματα, βάρους 12 έως 80 τόνων, θα απαιτούσαν τις συνδυασμένες προσπάθειες εκατοντάδων εργατών για την κατασκευή και τη μετακίνηση.
Νέα αρχαιολογικά στοιχεία ωστόσο δείχνουν ότι τα αγάλματα, γνωστά ως Μοάι, δεν σκαλίστηκαν από μία και μόνο ισχυρή φυλή.
Αντ’ αυτού, κάθε Μοάι σκαλιζόταν από μια μικρή φυλή ή από μια μεμονωμένη οικογένεια, με μόλις τέσσερα έως έξι άτομα να εργάζονται σε ένα μόνο άγαλμα.
Τα Μοάι είναι οι εμβληματικοί πέτρινοι κολοσσοί που βρίσκονται στο Νησί του Πάσχα, γνωστό και ως Ράπα Νούι, μια επαρχία της Χιλής.
Αποτελούν ένα μοναδικό πολιτιστικό φαινόμενο και είναι κατασκευασμένα από τοπική ηφαιστειακή πέτρα, με ύψος που μπορεί να φτάσει τα 12 μέτρα και βάρος δεκάδων τόνων.
Η μεταφορά και η τοποθέτησή τους αποτελούν ακόμα ένα αίνιγμα, με την UNESCO να έχει χαρακτηρίσει το Εθνικό Πάρκο Ράπα Νούι Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Χρησιμοποιώντας ένα νέο τρισδιάστατο μοντέλο του κύριου λατομείου του νησιού, οι αρχαιολόγοι εντόπισαν 30 μοναδικά «εργαστήρια» όπου κατασκευάζονταν τα αγάλματα.
Κάθε φυλή διαπίστωσαν, φαινόταν να έχει το δικό της μοναδικό καλλιτεχνικό στυλ, εξειδικευμένες τεχνικές και προτιμώμενες τοποθεσίες εκσκαφής.
Οι αρχαιολόγοι είχαν προηγουμένως υποθέσει ότι οι κεφαλές στο Νησί του Πάσχα είχαν κατασκευαστεί από μια οργανωμένη κεντρική αρχή.
Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν τώρα ότι το νησί δεν ήταν πολιτικά ενιαίο, κάτι που το καθιστά απίθανο. Αντ’ αυτού, οι ερευνητές πιστεύουν ότι μεμονωμένες οικογενειακές ομάδες ή φυλές θα είχαν κατασκευάσει τα δικά τους κεφάλια Μοάι.
Κάθε φυλή λειτουργούσε τα δικά της εργαστήρια και είχε ξεχωριστές τεχνικές και καλλιτεχνικά στυλ. Τέσσερις έως έξι γλύπτες μπορεί να εργάζονταν πάνω σε ένα Μοάι ταυτόχρονα. Άλλα 10 με 20 μέλη της φυλής μπορεί να παρείχαν υποστήριξη κατασκευάζοντας σχοινιά, εργαλεία και φέρνοντας προμήθειες.
Ο επικεφαλής συγγραφέας, καθηγητής Καρλ Λίπo, του Πανεπιστημίου Binghamton, λέει:
«Βλέπουμε ξεχωριστά εργαστήρια που ευθυγραμμίζονται με διαφορετικές ομάδες φυλών που εργάζονται εντατικά στους τομείς τους».
Οι επιστήμονες έχουν συνδυάσει 22.000 φωτογραφίες του λατομείου Ράπα Νούι, όπου βρίσκονται εκατοντάδες κεφάλια, σε ένα ενιαίο τρισδιάστατο μοντέλο.
Η παραγωγή Μοάι στο Ράπα Νούι ξεκίνησε γύρω στον 13ο αιώνα, καθώς οι πολυνησιακές κοινότητες άρχισαν να σκαλίζουν ολοένα και μεγαλύτερα μνημεία.
Μέχρι την άφιξη των πρώτων Δυτικών εξερευνητών τον 1700, υπήρχαν σχεδόν 1.000 αγάλματα διάσπαρτα σε όλο το νησί , με πολλά περισσότερα να βρίσκονται μερικώς ολοκληρωμένα μέσα στο λατομείο Rano Raraku.
Ωστόσο, το πώς και γιατί αυτή η νησιωτική κοινότητα επένδυσε τόσο τεράστιους πόρους στην κατασκευή αυτών των μνημείων παραμένει ένα μυστήριο.
«Το λατομείο είναι σαν την αρχαιολογική Ντίσνεΐλαντ», λέει ο καθηγητής Λίπο. «Ήταν πάντα αυτός ο θησαυρός πληροφοριών και πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά είναι αξιοσημείωτα ελλιπώς τεκμηριωμένος.»
Σε μια νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PLoS One, ο καθηγητής και οι συνάδελφοί του προσπάθησαν να λύσουν αυτό το παζλ δημιουργώντας έναν λεπτομερή ψηφιακό χάρτη του λατομείου.
Χρησιμοποιώντας ένα drone, οι ερευνητές τράβηξαν περίπου 22.000 φωτογραφίες του χώρου και τις ένωσαν σε ένα ενιαίο τρισδιάστατο μοντέλο που μπορεί να εξερευνήσει ο καθένας.
Εκτός από τη διατήρηση του χώρου για μελλοντική μελέτη, αυτός ο απίστευτος χάρτης αποκάλυψε επίσης μερικές εκπληκτικές λεπτομέρειες που παρέμειναν κρυφές από προηγούμενες μελέτες.
Ο καθηγητής Λίπο λέει: «Μπορείτε να δείτε πράγματα που στην πραγματικότητα δεν θα μπορούσατε να δείτε στο έδαφος. Μπορείτε να δείτε κορυφές και πλευρές και περιοχές στις οποίες δεν θα μπορούσατε ποτέ να φτάσετε με τα πόδια».
Είναι σημαντικό ότι αυτό αποκάλυψε πόσο διαφορετικό ήταν στην πραγματικότητα κάθε εργαστήριο. Για παράδειγμα, τα Μοάι συνήθως σκαλίζονταν βελτιώνοντας πρώτα τις λεπτομέρειες του προσώπου πριν σκιαγραφήσουν το κεφάλι και το σώμα.
Άλλοι όμως σκάλισαν πρώτα ολόκληρο το τετράγωνο πριν ξεκινήσουν στην πρόσοψη, ενώ άλλοι δούλεψαν πλαγίως. Ομοίως, ορισμένα Μοάι φέρουν τα ξεχωριστά σημάδια ενός μοναδικού καλλιτεχνικού οράματος, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που έχουν μια ιδιαίτερα θηλυκή εμφάνιση.
Τριάντα διαφορετικά εργαστήρια υπήρχαν στο Νησί του Πάσχα
Τα εργαστήρια φαίνεται επίσης να χωρίζονταν λόγω των φυσικών χαρακτηριστικών του βράχου και όχι λόγω των γεωγραφικών περιοχών.
Οι ερευνητές λένε ότι αυτό δείχνει ότι η πρόσβαση στο λατομείο δεν ελέγχονταν από μία μόνο αρχή, αλλά μάλλον ότι μεμονωμένες ομάδες διαπραγματεύονταν μεταξύ τους.
Αυτά τα ευρήματα αμφισβητούν την άποψη ότι μεγάλα μνημεία όπως τα Μοάι αποτελούν απόδειξη μιας μεγάλης, ισχυρής ιεραρχίας που κινητοποίησε πολλούς ανθρώπους σε ένα μόνο έργο.
Αυτό υποστηρίζει έναν αυξανόμενο αριθμό στοιχείων που αποδεικνύουν ότι η κατασκευή και η μετακίνηση των Μοάι δεν θα απαιτούσε τόσο πολλή εργασία όσο πίστευαν οι προηγούμενοι ερευνητές.
Στο παρελθόν, οι άνθρωποι πίστευαν ότι τα Μοάι σύρονταν στις πλάτες τους από το λατομείο στις τελικές τους θέσεις, κάτι που θα απαιτούσε τεράστια προσπάθεια.
Αλλά σε μια πρόσφατη μελέτη , ανθρωπολόγοι διαπίστωσαν ότι οι κάτοικοι του Ράπα Νούι πιθανότατα χρησιμοποιούσαν σχοινιά για να κουνούν τα αγάλματα σε σχήμα ζιγκ-ζαγκ.
Δένοντας σχοινιά εκατέρωθεν του κεφαλιού και τραβώντας τα μπρος-πίσω, τα Μοάι μπορούν να κουνηθούν από τη μία πλευρά στην άλλη και να μετακινηθούν προς τα εμπρός με μια κίνηση «περπατήματος».
Αυτή η τεχνική θα επέτρεπε σε μικρές ομάδες ανθρώπων να μετακινούν τα τεράστια Μοάι σε μεγάλες αποστάσεις με σχετικά μικρή προσπάθεια.
Οι πέτρινες κεφαλές μετακινούνταν στη συνέχεια κατά μήκος ειδικά κατασκευασμένων «δρόμων Μοάι», οι οποίοι συνέδεαν το λατομείο με τον τελικό τους προορισμό.
Κατασκευασμένοι με πλάτος περίπου 4,5 μέτρα με κοίλο προφίλ, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το συγκεκριμένο σχήμα αυτών των δρόμων βοήθησε στη σταθεροποίηση των κεφαλών και τους έκανε πιο πιθανό να μετακινηθούν προς τα εμπρός.
Χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό τρισδιάστατης μοντελοποίησης και πραγματικών πειραμάτων, ο καθηγητής Λίπο και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν προηγουμένως ότι μπορούσαν να «περπατήσουν» ένα Μοάι με μόλις 18 άτομα.
Αυτή η μέθοδος αποδείχθηκε τόσο εύκολη που οι άνθρωποι χρειάζονταν να τραβήξουν τα σχοινιά μόνο με το ένα χέρι για να ξεκινήσει το λίκνισμα.
Αυτό υποστηρίζει την ιδέα ότι τα Μοάι δημιουργήθηκαν και μετακινήθηκαν από πολύ μικρότερο αριθμό ανθρώπων από ό,τι πίστευαν προηγουμένως οι επιστήμονε.
Αυτό αποτελεί περαιτέρω απόδειξη ότι η παραγωγή τους πιθανότατα έλαβε χώρα σε μικρή κλίμακα, με μόνο λίγους ανθρώπους να χρειάζεται να συμμετέχουν ανά πάσα στιγμή.
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η κατασκευή ενός μοάι θα χρειαζόταν μόνο τέσσερις έως έξι γλύπτες και μόλις 10 έως 20 επιπλέον άτομα για τη μεταφορά προμηθειών και τη βοήθεια στην παραγωγή εργαλείων και σχοινιών.
Αυτό έχει νόημα, καθώς οι ανθρωπολόγοι πιστεύουν ότι το Ράπα Νούι δεν ήταν πολιτικά ενωμένο, αλλά αποτελούνταν από πολλές μικρές και ανεξάρτητες οικογενειακές ομάδες.
Ο καθηγητής Λίπο λέει: «Όταν εξετάζουμε την ικανότητα των ανθρώπων να μετακινούν γιγάντια αγάλματα, δεν χρειάζονται τόσοι πολλοί άνθρωποι για να το κάνουν».
«Έτσι ώστε να συνδέει πραγματικά όλες τις κουκκίδες μεταξύ του αριθμού των ανθρώπων που χρειάζονται για να μετακινηθούν τα αγάλματα, του αριθμού των τοποθεσιών, της κλίμακας στην οποία λαμβάνει χώρα η λατόμηση και, στη συνέχεια, της κλίμακας των κοινοτήτων».
Χρονολόγιο
13ος αιώνας : Το Νησί του Πάσχα (Ράπα Νούι) αποικίζεται από Πολυνήσιους ναυτικούς. Ξεκινά η κατασκευή ορισμένων τμημάτων των μνημείων του νησιού.
Αρχές 14ου έως μέσα 15ου αιώνα: Ραγδαία αύξηση των κατασκευών
1600 : Η ημερομηνία που θεωρούνταν εδώ και καιρό ως η ημερομηνία παρακμής του πολιτισμού του Νησιού του Πάσχα. Η κατασκευή ήταν σε εξέλιξη.
1770: Ισπανοί ναυτικοί αποβιβάζονται στο νησί. Το νησί βρίσκεται σε καλή λειτουργική κατάσταση.
1722 : Ολλανδοί ναυτικοί αποβιβάζονται στο νησί για πρώτη φορά. Τα μνημεία χρησιμοποιούνταν για τελετουργίες και δεν παρουσίαζαν κανένα στοιχείο κοινωνικής παρακμής.
1774 : Ο Βρετανός εξερευνητής Τζέιμς Κουκ φτάνει στο Ράπα Νούι. Το πλήρωμά του περιέγραψε ένα νησί σε κρίση, με αναποδογυρισμένα μνημεία.
