Το πένθος είναι μια επώδυνη διαδικασία που κάθε άνθρωπος βιώνει διαφορετικά.
Κάποιος μπορεί να κλαίει, να απομονώνεται, να τα βάζει με τον εαυτό του και κάποιος άλλος μπορεί να το αγνοεί πιστεύοντας ότι έτσι θα ξεπεράσει πιο γρήγορα και λιγότερο επίπονα την απώλειά του. Μήπως, όμως, αυτές οι δύο στάσεις έχουν κάτι κοινό μεταξύ τους;
Η ψυχοθεραπεύτρια, Katherine Schafler, μας λέει ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη διαχείριση του πένθους, σύμφωνα με την πείρα της.
«Ένας άλλος τρόπος να πεις ότι πενθείς είναι να πεις ότι έχεις κολλήσει σε μια συγκεκριμένη στιγμή του χρόνου.
Κάποιες φορές η αιτία που “κολλάς” δεν είναι το ίδιο το πένθος, αλλά το γεγονός ότι δεν μπορείς καν να αναγνωρίσεις ότι έχεις χάσει κάτι και ότι έχεις ανάγκη να πενθήσεις.
Το πένθος δεν έχει να κάνει με τον φυσικό θάνατο ενός ατόμου.
Το πένθος δεν χωράει σε ένα κουτί. Κάποιες μορφές πένθους χρειάζονται χρόνια για να τις διαχειριστεί κανείς, κάποιες άλλες μπορεί να πάρουν κάποιους μήνες και κάποιες άλλες μπορεί να χρειάζονται απλώς μια μόνο στιγμή γνώσης.
Καθένας από εμάς πενθεί με τον τρόπο του και για διαφορετικούς λόγους, αλλά ένα πράγμα μένει ίδιο σε όλη τη διαδικασία. Είναι αυτό που κανείς δεν παραδέχεται για το πένθος:
“Το έκανα όταν έπρεπε.”
Το πένθος σημαδεύεται από την καθυστέρηση, το πάγωμα του χρόνου. “Μισό λεπτό. Τι έγινε;”
Τη μία στιγμή νιώθεις ότι έχεις ξεπεράσει κάτι και την άλλη στιγμή αυτό το κάτι βρίσκεται πάλι μπροστά σου.
Κι αυτό γιατί το πένθος είναι ύπουλο, επιβλητικό και πρέπει να το νιώσεις. Ακόμα κι αν είσαι ικανός να το αγνοήσεις όλη την ημέρα, το πένθος έρχεται να σε βρει όταν κοιμάσαι. Υπάρχει μέσα στην καρδιά σου όταν ξυπνάς.
Το πένθος δεν λέει “είμαι εδώ αρκετό καιρό, νομίζω ότι έφτασε ο καιρός να φύγω.”
Όχι. Το πένθος κατακλύζει την καρδιά, ρουφάει όλη σου την ενέργεια και διαταράσσει την ειρήνη σου. Αλλά δεν είναι μια σατανική δύναμη που βρίσκεται εκεί για να προκαλεί πόνο, το πένθος συνοδεύει ένα μεγαλύτερο συναίσθημα, μία αλήθεια για τη ζωή σου, τι χρειάζεσαι και τι έχει αξία για σένα. Ίσως το πόσο πολύ ήθελες κάτι, ή πόσο βαθιά νοιαζόσουν για κάποιον, πόσο έχεις προχωρήσει από εκεί που ήσουν.
Όπως λέει ένας γνωστός φιλόσοφος, ο Mark Nepo, “Ο πόνος είναι απαραίτητος για να μάθεις την αλήθεια, αλλά δεν χρειάζεται να τον κρατάς ζωντανό για να κρατήσεις και την αλήθεια ζωντανή."
Το πένθος δεν ταυτίζεται απαραίτητα με την κατάθλιψη. Οι άνθρωποι μπορεί να πενθούν και να έχουν πληγωθεί για κάτι και να μην το ξέρουν.
Αυτά είναι κάποια από τα γεγονότα που μας προκαλούν πένθος:
- ένας χωρισμός
- το να πουλάς το πατρικό σου σπίτι
- να σκέφτεσαι ότι δεν κατάφερες να αποκτήσεις αυτά που πάντα ήθελες
- ένα κοντινό σου πρόσωπο που πέθανε
- ένα κοντινό σου πρόσωπο που ζει αλλά που δεν είναι παρόν στη δική σου ζωή
- το ότι δεν πραγματοποίησες κάποιο σου όνειρο
- ένα διαζύγιο
- το ότι δεν έχεις κάνει παιδιά
- το να αγαπάς κάποιον με τάσεις αυτοκαταστροφής
- η απώλεια του αγαπημένου σου κατοικιδίου
- το τέλος μιας φιλίας
- η ανεργία ή το τέλος μιας καριέρας
Συνήθως το πένθος ξεκινά με άρνηση κι αυτό είναι στην πραγματικότητα κάτι καλό.
Τελικά, οι μηχανισμοί άμυνας που έχουμε είναι εκεί για να μας προστατεύσουν. Η άρνηση έρχεται σε μια στιγμή που δεν θα μπορούσες να διαχειριστείς όλα τα συναισθήματά σου εύκολα. Ιδανικά, η άρνηση αρχίζει να ξεφτίζει και το πένθος παίρνει τη θέση της. Ιδανικά.
Συνήθως, καταπίνεις το πένθος σου.
Έρχεται σιγά-σιγά όταν δεν το καταλαβαίνεις, χάνεσαι μέσα του, εκείνο αρχίζει να γίνεται πιο δυνατό και μετά πνίγεσαι μέσα του.
Αυτό σημαίνει να “κολλάς” στο πένθος σου. Πολλοί χάνουν τον εαυτό τους σ’ αυτό το σημείο.
Υπάρχει καλύτερος δρόμος;
Η απάντηση είναι ναι. Αλλά δεν χρειάζεται να τον περάσεις, εκτός αν όντως θες.
Κάποιες απώλειες είναι τόσο επίπονες, που δεν θα μπορούσε κανείς άλλος να καταλάβει και κανείς δεν θα μπορούσε να σε κατηγορήσει που “κόλλησες” σ’ αυτό το σημείο.
Αν επιλέξεις να βγεις μέσα από τον δρόμο του πένθους, αυτοί είναι 4 τρόποι που θα σε βοηθήσουν να τα καταφέρεις:
1. Συνειδητοποίησε ότι έχεις πληγωθεί ακόμα κι αν οι άλλοι δεν το βλέπουν
Να έχεις στο μυαλό σου ότι δεν υπάρχει σωστός τρόπος να πενθήσεις. Το ότι έχουν περάσει 6 μήνες, 4 ή 15 χρόνια δεν σημαίνει κάτι για το πένθος σου. Το ρολόι αρχίζει όταν εσύ αρχίζεις να αναγνωρίζεις το πένθος σου. Με άλλα λόγια, το πένθος αρχίζει όταν έχεις συνειδητοποιήσει τι έγινε (ή τι δεν έγινε).
2. Αναγνώρισε ότι έχεις ανάγκη να πενθήσεις, πριν ακόμα αρχίζεις να πενθείς
Κάτι έγινε ή δεν έγινε, αυτό σε βαραίνει. Όταν έχεις ένα βάρος στην ψυχή σου, σημαίνει ότι είχες κάτι που σου πήραν. Τι νιώθεις ότι πήραν; Τι νιώθεις ότι σε βαραίνει; Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις θα σε βοηθήσουν να αναγνωρίσεις ότι έχεις ανάγκη το πένθος.
3. Άγγιξε την απώλεια (το ίδιο πρέπει να κάνεις με τον θυμό, τη θλίψη, την πικρία, τη συμπόνια και όλα τα άλλα συναισθήματα με τα οποία θα έρθεις αντιμέτωπος στον δρόμο του πένθους)
Αγγίζεις το πένθος σου όταν μπορείς να κάνεις χώρο για τα συναισθήματα που η απώλεια έφερε στη ζωή σου. Μπορεί να φαίνεται λογικό να θες να πας πίσω, αλλά πολύ απλά δεν υπάρχει άλλος δρόμος να ξεφύγεις από το πένθος χωρίς να έρθεις σε επαφή μαζί του, χωρίς να το αγγίξεις, χωρίς να το νιώσεις όπως πρέπει.
Πρέπει να το σηκώσεις, να το κρατήσεις, να το ζυγίσεις στα χέρια, στην καρδιά και τη ζωή σου. Πρέπει να νιώσεις την απώλεια. Το πένθος πρέπει να το νιώσεις με επιμονή. Είτε επιτρέπεις στον εαυτό σου να έρθει αντιμέτωπος με τα συναισθήματά του είτε μένεις σε ένα κλουβί, μέσα στο οποίο νομίζεις λανθασμένα ότι προστατεύεις τον εαυτό σου.
4. Κουνήσου: Το πένθος μπορεί να διαρκέσει τόσο πολύ που στο τέλος να γίνει φίλος σου
Το πένθος γίνεται παρηγοριά όταν αρχίζει να είναι οικείο και προβλέψιμο. Το να το αντιμετωπίζεις σημαίνει να αφήνεις αυτή την οικειότητα και να προχωράς μπροστά, σε κάτι λιγότερο προβλέψιμο, λιγότερο οικείο, λιγότερο τρομακτικό.
Και πάλι, αν θες να αντιμετωπίσεις το πένθος, πρέπει να περιφέρεσαι γύρω του, γύρω από τα οικεία κομμάτια του και μετά να πας κατευθείαν στο κέντρο του. Εκεί και μόνο εκεί θα βρεις την πόρτα για τα απρόβλεπτα μονοπάτια της ζωής που σε περιμένουν στην άλλη μεριά του πόνου σου.
Γι’ αυτό...
Συνειδητοποίησε πότε έχεις πληγωθεί.
Αναγνώρισε γιατί έχεις πληγωθεί.
Άγγιξε το πένθος σου.
Πήγαινε στο κέντρο του, αυτός είναι ο μόνος δρόμος να περάσεις στην απέναντι πλευρά.
Να θυμάσαι, ότι το πένθος που νιώθεις είναι δικό σου και μπορείς να το κουβαλάς για όσο θες. Άφησέ το μόνο όταν νιώσεις έτοιμος και, ακόμα κι αν δεν νιώσεις ποτέ έτοιμος, δεν πειράζει. Αν θες να το ξεπεράσεις, μπορείς να μιλήσεις σε κάποιον ειδικό. Το να περιφέρεσαι μέσα στο πένθος μπορεί να σημαίνει ότι πας σε επικίνδυνα εδάφη. Δεν χρειάζεται να το κάνεις μόνος σου.»
