Πρόκειται για ένα σπάνιο μνημείο βιομηχανικής κληρονομιάς, το μοναδικό στην Ευρώπη που διατηρεί το σύνολο τού μηχανολογικού του εξοπλισμού in situ. Όλα ξεκίνησαν όταν η «σπίθα» του εργοστασίου άναψε πρώτη φορά το 1857 και συνέχιζε να ανάβει και να φωτίζει τους αθηναϊκούς δρόμους επί 60 περίπου χρόνια.
Με αφορμή τα 160 χρόνια λειτουργίας του, η Τεχνόπολη δήμου Αθηναίων και το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου γιορτάζουν τα «160 χρόνια Γκάζι», με μία σειρά επετειακών εκδηλώσεων.
Η ιστορία του
Από το 1857, το εργοστάσιο φωταερίου της Αθήνας γεμίζει με ενέργεια όλη την πόλη και δίνει καθημερινά «φως» στις ζωές μας. Εδώ και 160 χρόνια. Από το Γκάζι. Ένα σπάνιο –για τα ευρωπαϊκά δεδομένα- ιστορικό μνημείο έχει μεταμορφωθεί στον πιο ζωντανό και ανοιχτό σε όλους πολυχώρο πολιτισμού στην καρδιά της πόλης. Στο παλιό εργοστάσιο, στην πραγματικότητα, οι μηχανές δεν σταμάτησαν ποτέ να λειτουργούν… Η Τεχνόπολη συνεχίζει να δημιουργεί, να παράγει, να καινοτομεί, να πρωτοπορεί, να αποτελεί οργανικό, αναπόσπαστο κομμάτι της πόλης μας, μετασχηματίζοντας καθημερινά το βιομηχανικό της παρελθόν σε πολιτιστικό παρόν.
Το 1887 ο Giovanni Baptista Serpieri αναλαμβάνει τη διοίκηση του εργοστασίου. Μια περίοδος ακμής αρχίζει για τη μικρή μονάδα φωταερίου της Αθήνας. Αεριοφυλάκια, ατμολέβητες, ατμομηχανές, μονάδες καθαρισμού και άλλα κτίρια ξεπηδούν σταδιακά μέσα στο οικόπεδο, έκτασης περίπου 30 στρεμμάτων. Η ανάπτυξη αυτή συνδέεται με την επέκταση της χρήσης του φωταερίου ως μορφής ενέργειας στα σπίτια και στα εργοστάσια. Το 1938 η επιχείρηση περιέρχεται στο δήμο Αθηναίων.
Το 1952 ιδρύεται η Δημοτική Επιχείρηση Φωταερίου Αθηνών (ΔΕΦΑ). Μεταπολεμικά, το φωταέριο χάνει συνεχώς έδαφος σε σχέση με τον ηλεκτρισμό και τις νέες μορφές ενέργειας.
Το 1984 οι φούρνοι του εργοστασίου φωταερίου σβήνουν οριστικά. Το 1986 ο χώρος χαρακτηρίζεται διατηρητέο ιστορικό μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού και ξεκινούν μελέτες για την αξιοποίησή του.
Το 1999 φιλοξενούνται οι πρώτες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου. Η Τεχνόπολη δήμου Αθηναίων καθιερώνεται στο εξής ως ένας από τους πιο αναγνωρισμένους χώρους πολιτισμού της πρωτεύουσας.
Το 2013, τέλος, εγκαινιάζεται το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου, με στόχο να αναδειχθεί ένα σημαντικό κομμάτι της νεότερης ιστορίας της πόλης.
Το παλαιό εργοστάσιο σήμερα
Το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου υποδέχεται περισσότερους από 1.000.000 επισκέπτες το χρόνο. Η επίσκεψη στο Μουσείο περιλαμβάνει έναν περίπατο με 13 στάσεις σε συγκεκριμένα σημεία του εργοστασίου. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να ακολουθήσει τη γραμμή παραγωγής του φωταερίου, να θαυμάσει και να αγγίξει τα παλαιά μηχανήματα, να γνωρίσει τις συνθήκες εργασίας και ζωής στο εργοστάσιο και στην ευρύτερη περιοχή του Γκαζιού. Νέες τεχνολογίες, 3D προβολές, σε συνδυασμό με ιστορικά τεκμήρια και μοναδικό οπτικοακουστικό υλικό, εμπλουτίζουν τη μουσειακή εμπειρία.
