Η Καθαρά Δευτέρα σηματοδοτεί τη λήξη της αποκριάς και την έναρξη της νηστείας.
Το ξεκίνημα της Σαρακοστής γιορτάζεται με διάφορα σαρακοστιανά εδέσματα, όπως η παραδοσιακή λαγάνα, η ταραμοσαλάτα και οι ελιές.
Μια χαρακτηριστική λέξη που χρησιμοποιούμε για την Καθαρά Δευτέρα είναι τα Κούλουμα, τα οποία σηματοδοτούν το τέλος της αποκριάς και αναφέρονται στο παραδοσιακό λαϊκό πανηγύρι που στήνεται κάθε χρόνο τέτοια μέρα.
Πήρε την ονομασία της από τους Χριστιανούς, γιατί με την έναρξη της νηστείας «καθαρίζονταν» πνευματικά και σωματικά. Η νηστεία διαρκεί για 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.
Η Καθαρά Δευτέρα εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα.
Τι σημαίνει η λέξη "κούλουμα"
Για την προέλευση της λέξης "κούλουμα" αλλά και την καθιέρωση της συγκεκριμένης γιορτής, υπάρχουν διαφορετικές απόψεις.
Μία από τις λανθασμένες ερμηνείες που ακούγονται, είναι εκείνη που λέει ότι τα "κούλουμα" προέρχονται από την λατινική λέξη "CULUMUS", κάτι που δεν μπορεί να ισχύει αφού... δεν υπάρχει τέτοια λέξη στα λατινικά.
Η παραπάνω παρανόηση οφείλεται στην εκδοχή που θέλει τα "κούλουμα" να αποτελούν αναγραμματισμό του λατινικού "CUMULUS" που σημαίνει "σωρός, αφθονία", αλλά και "τελείωμα".
Το πιθανότερο λοιπόν, είναι το cumulus να έγινε "κούμουλα" και στη συνέχεια "κούλουμα", με την ένοια ότι την ημέρα καταναλώνουν όλοι αφθονία νηστίσιμων τροφών και παράλληλα σηματοδοτεί το τελείωμα της Αποκριάς.
Σύμφωνα με την δεύτερη πιθανή εκδοχή τώρα, η λέξη "κούλουμα", προέκυψε από την λατινική λέξη "COLUMNA", που σημαίνει "κολώνα". Αν και δεν υπάρχουν στοιχεία για αρχαία προέλευση της γιορτής, η παράδοση λέει ότι οι Αθηναίοι πριν από τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, γιόρταζαν την Καθαρά Δευτέρα στις πλαγιές του λόφου του Φιλοπάππου όπου έτρωγαν και έπιναν καθισμένοι στους βράχους, μέχρι τη δύση του ηλίου.
Αμέσως μετά, οι Ρουμελιώτες γαλατάδες που ζούσαν στην Αθήνα έστηναν χορό -κυρίως τσάμικο- στους στύλους του Ολυμπίου Διός, στις "κουλώνες", όπως έλεγαν με την ιδιαίτερη ντοπιολαλιά τους.
Τα κούλουμα, είναι γνωστά και με ορισμένες παραλλαγές της λέξης όπως κουμουλάθες, κούλουμπα, κούμουλες.
Πως και που θα γιορτάσουμε τα Κούλουμα
Με σαρακοστιανά, λαγάνας, πέταγμα του χαρταετού και πολλές μουσικές εκδηλώσεις γιορτάζουν τα Κούλουμα σήμερα Καθαρά Δευτέρα.
Στην Αθήνα επίκεντρο των εκδηλώσεων θα είναι ο λόφος Φιλοπάππου. Σύμφωνα με το πρόγραμμα του Δήμου στις 10 το πρωί ξεκινά ο αποκριάτικος περίπατος της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Δήμου Αθηναίων και στις 11.00 η αποκριάτικη συναυλία του Εργαστηρίου Ελληνικής Μουσικής του Δήμου Αθηναίων με τη συμμετοχή του Λάκη Χαλκιά. Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος θα διανέμονται λαγάνες και άλλα σαρακοστιανά.
Σαρακοστιανό Γλέντι στη Φρεαττύδα
Ο δήμος Πειραιά θα γιορτάσει τα Κούλουμα με το πέταγμα του χαρταετού, με σαρακοστιανά εδέσματα, παραδοσιακό γλέντι με χορευτικό συγκρότημα της Αδελφότητας Κρητών Πειραιά "Η Ομόνοια" και τραγούδι στην παραλία της Φρεαττύδας από τις 10:30 το πρωί, δωρεάν για όλους.
Η Φιλαρμονική Ορχήστρα Πνευστών του δήμου Πειραιά θα ανοίξει τη γιορτή με αποκριάτικες μελωδίες. Σημειώνεται ότι σε περίπτωση βροχής η εκδήλωση θα μεταφερθεί στο 1ο Λύκειο Καλλίπολης (είσοδος από Μαρίας Χατζηκυριακού).
Θεσσαλονίκη
Εκδηλώσεις με παραδοσιακή μουσική και χορό, αναβίωση πατροπαράδοτων εθίμων και προσφορά εδεσμάτων και χαρταετών διοργανώνει ο Δήμος Θεσσαλονίκης, με αφορμή τον εορτασμό της Καθαράς Δευτέρας.
ΚΟΥΛΟΥΜΑ ΣΤΟΝ ΚΕΔΡΙΝΟ ΛΟΦΟ
Εκδήλωση με τίτλο «Κούλουμα 2017» με την αναβίωση πατροπαράδοτων εθίμων διοργανώνει η 3η Δημοτική Κοινότητα στον Κεδρινό Λόφο (Σέϊχ Σου - Πλ. Τσιάτρα), από τις 11.00 έως τις 15.00. Θα προσφερθούν παραδοσιακά εδέσματα και χαρταετοί, ενώ θα συμμετάσχουν χορευτικά σχήματα του Λαογραφικού Πολιτιστικού Συλλόγου «Οι Φίλοι της Παράδοσης» και του 3ου και 4ου παραρτημάτων ΚΑΠΗ του Δήμου Θεσσαλονίκης.
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΜΠΑ
Με παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια από τη Μακεδονία, την Θράκη, τη Μ. Ασία και τον Πόντο, η 4η Δημοτική Κοινότητα διοργανώνει εκδήλωση με τίτλο «Κούλουμα 2017», στη διάρκεια της οποίας θα προσφερθούν νηστίσιμα εδέσματα. Η εκδήλωση θα γίνει στον αύλειο χώρο του Κέντρο Πολιτισμού Τούμπας (Κλεάνθους 57), από τις 11.00, με τη συμμετοχή Πολιτιστικών Συλλόγων της περιοχής.
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΔΕΣΜΑΤΑ ΣΤΟ ΑΛΣΟΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΒΕΤΙΑΣ
Η 5η Δημοτική Κοινότητα διοργανώνει εκδήλωση με τίτλο «Σας προσκαλούμε να γίνουμε μια παρέα» στο άλσος της Νέας Ελβετίας, από τις 11.00, με τα χορευτικά σχήματα του Πολιτιστικού Συλλόγου Χαριλάου και 4ου παραρτήματος του ΚΑΠΗ του Δήμου Θεσσαλονίκης. Θα προσφερθούν παραδοσιακά εδέσματα και χαρταετοί.
«ΚΟΥΛΟΥΜΑ 2017» ΣΤΗΝ ΤΡΙΑΝΔΡΙΑ
Με παραδοσιακά εδέσματα και μουσική θα πραγματοποιηθεί η εκδήλωση με τίτλο «Κούλουμα 2017», που διοργανώνει η Δημοτική Ενότητα Τριανδρίας, στο πάρκο Μέσα Γειτονιάς Κύπρου (πρώην πάρκο Γενναδίου Τριανδρίας), από τις 11.00, όπου και θα μοιραστούν στα παιδιά χαρταετοί. Στο ενδεχόμενο βροχής, η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στον αύλειο χώρο του παλαιού 1ου Δημοτικού Σχολείου Τριανδρίας (Τρικούπη 29 και Αγ. Σπυρίδωνος 2).
Αλεξανδρούπολη
Την Καθαρά Δευτέρα ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου διοργανώνει από τις 10.30 έως και τις 12.00 διαγωνισμό καλύτερου χαρταετού και πλήθος δραστηριοτήτων για μικρά και μεγάλα παιδιά.
Στο δάσος της Δαδιάς, σε ένα μοναδικής ομορφιάς φυσικό περιβάλλον, στη γη των αρπακτικών, οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να ξεναγηθούν στο βασίλειο των αρπακτικών και να γευτούν νηστίσιμα εδέσματα στους χώρους εστίασης της περιοχής.
Τα παιδιά, οι επίτιμοι καλεσμένοι της ημέρας, θα παρακολουθήσουν αφήγηση παραμυθιών, θα συμμετέχουν σε κινητικά παιχνίδια και θα κατασκευάσουν τους δικούς τους μικρούς χαρταετούς.
Κρήτη
Την Καθαρά Δευτέρα διοργανώνονται εκδηλώσεις σε πολλές περιοχές της Ανατολικής Κρήτης για τα καθιερωμένα Κούλουμα με κορυφαία την εκδήλωση «Αποκριγιώματα» στη Γέργερη Ηρακλείου, όπου στον κεντρικό δρόμο θα πραγματοποιηθούν δρώμενα και παρέλαση, με δωρεάν κεράσματα-φαγητό καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας, ενώ θα συμμετέχουν ως φιλοξενούμενοι οι "Αράπηδες" από το Βώλακα Δράμας και οι «Σιβιανές Μάσκες».
