Τα χρόνια πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, η ρωσική οικονομία άνθησε και το βιοτικό επίπεδο των Ρώσων ανέβηκε απότομα. Η Ρωσία εκμεταλλεύθηκε αυτή την άνοδο και σε επικοινωνιακό επίπεδο, όταν ήρθε η ώρα για τον πόλεμο.
Μεγάλες αυξήσεις μισθών και χαμηλή ανεργία ήταν οι παράγοντες που επηρέασαν τους πολίτες και δεν απέσυραν την υποστήριξή τους προς τη ρωσική κυβέρνηση. Παρά το γεγονός ότι οι δυτικές χώρες επέβαλαν κυρώσεις, ο πληθωρισμός είναι υψηλός και υπάρχουν και άλλα οικονομικά προβλήματα. Και πλέον υπάρχει και ο παράγοντας των αμερικανικών δασμών.
Επιβράδυνση αύξησης του ΑΕΠ, μείωση εσόδων από το πετρέλαιο
Ωστόσο, ανάλυση των Financial Times για την αγορά εργασίας στη Ρωσία, δείχνει ότι έπειτα από τρία και πλέον χρόνια πολέμου, η τάση έχει αρχίσει να αντιστρέφεται. Πρωτεύον σημάδι, το γεγονός ότι η τάση αύξησης των μισθών για τους νεοπροσληφθέντες εξασθένησε στις αρχές του 2025. Μεταξύ Σεπτεμβρίου και Δεκεμβρίου 2024, οι μισθοί σε νέες θέσεις εργασίας αυξήθηκαν 4,2%. Το τρίμηνο Φεβρουαρίου-Απριλίου, μόλις 2,2%. Παράλληλα, τρέχουν και άλλα δεδομένα: επιβράδυνση αύξησης του ΑΕΠ, μείωση εσόδων από το πετρέλαιο.
Και όμως, οι Ρώσοι δεν φοβούνται
Την ίδια ώρα, οικονομολόγοι και πρόσφατες έρευνες καταναλωτών υποδηλώνουν ότι η αίσθηση που έχουν οι Ρώσοι για οικονομική σταθερότητα παραμένει και αναμένεται να συνεχιστεί. Σύμφωνα με τον Κονσταντίν Νασόνοφ, οικονομολόγο και πρώην ερευνητή στη Σχολή Επιχειρήσεων Σκόλκοβο στη Ρωσία, «η οικονομία της βρίσκεται υπό πίεση και τα προβλήματα συσσωρεύονται». Αλλά, ταυτόχρονα, «οι άνθρωποι έχουν περισσότερα χρήματα από πριν. Όσο παράξενο και αν φαίνεται, αυτές οι τάσεις δεν αλληλοαποκλείονται».
Η μέθοδος των Financial Times
Οι εκτιμήσεις των Financial Times για την πορεία της οικονομίας στη Ρωσία προέρχονται από μια ανάλυση διαδικτυακών ρωσικών αγγελιών εργασίας, οι οποίες συλλέχθηκαν κατά τη δημοσίευσή τους. Κάθε θέση εργασίας ομαδοποιείται με παρόμοιους ρόλους χρησιμοποιώντας Τεχνητή Νοημοσύνη. Στη συνέχεια, παράγονται εκτιμήσεις για τις αλλαγές στους μισθούς για παρόμοιες θέσεις εργασίας χρησιμοποιώντας μια στατιστική τεχνική που αναπτύχθηκε από την διεθνή πλατφόρμα προσλήψεων Indeed.
Οικονομολόγος της εταιρείας εξηγεί ότι οι επιχειρήσεις «συχνά προσαρμόζονται στις πιέσεις γύρω τους αλλάζοντας πρώτα τους όρους και τις προϋποθέσεις για τις νέες προσλήψεις –όχι για το υπάρχον προσωπικό. Έτσι, αυτά τα μέτρα συχνά δίνουν καλά στοιχεία για το πού οδεύει η ευρύτερη αγορά εργασίας».
Οικονομία σε επιβράδυνση
Η οικονομία της Ρωσίας βρίσκεται σε επιβράδυνση, σύμφωνα και με τα στοιχεία της ρωσικής Ομοσπονδιακής Στατιστικής Υπηρεσίας (Rosstat). Δείχνουν ότι η αύξηση των πραγματικών εισοδημάτων –μισθοί, κέρδη από ενοικίαση ακινήτων, τόκοι από αποταμιεύσεις- υποχώρησε στο 7,1% το τρίμηνο του 2025, από μέσο όρο αύξησης 8,3% πέρυσι.
Για χρόνια πριν από τον πόλεμο, η Ρωσία συσσώρευε πλεονάζοντα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ήταν χρήματα που δεν χρειάζονταν άμεσα για τον κρατικό προϋπολογισμό. Τα χρήματα αυτά αξιοποιήθηκαν στην οικονομία όταν ξεκίνησε ο πόλεμος και η δομή της άλλαζε και μετατρεπόταν σε πολεμική.
Δημιουργήθηκαν κονδύλια για τους μισθούς των στρατιωτών, για τις ανάγκες της άμυνας, εξασφαλίστηκαν φθηνά δάνεια για τις επιχειρήσεις που συνδέονταν με τον πόλεμο, φθηνά στεγαστικά δάνεια για τα νοικοκυριά. Μέσα σε αυτά τα τρία χρόνια πολέμου, ο σωρευτικός πληθωρισμός έφτασε το 30%, αλλά δεν μπόρεσε να «φάει» τα κέρδη των προηγούμενων ετών.
Έτσι, πρώτη φορά σε περισσότερο από μια δεκαετία, το ποσοστό των Ρώσων που είχαν θετική άποψη για τα οικονομικά τους ξεπέρασε εκείνους που είχαν αρνητικές προοπτικές στα μέσα του 2024, σύμφωνα με τη ρωσική εταιρεία δημοσκοπήσεων Levada. Οι συμμετέχοντες στις δημοσκοπήσεις δήλωναν ότι το 2023 ήταν το καλύτερο οικονομικό έτος τους εδώ και τουλάχιστον 10 χρόνια. Και φαίνεται ότι αυτή η τάση συνεχιζόταν και το 2024. Οι νεότερες έρευνες που δείχνουν μια ελαφρά αναστροφή αυτής της τάσης, δεν δείχνουν κάποιο σημάδι απότομη αλλαγής, που θα μπορούσε να προκαλέσει πολιτικές αναταράξεις.
Σύμφωνα με την έρευνα της Chronicles, μιας ομάδας ανεξάρτητων ερευνητών, σχεδόν το 40% των Ρώσων ανέφεραν επιδείνωση της οικονομικής τους κατάστασης. Αλλά υπερτερούν αυτοί που δεν παρατήρησαν καμία αλλαγή (40%) ή είδαν ακόμη και βελτίωση (20%) στα οικονομικά τους.
Ποιοι κερδίζουν από την πολεμική οικονομία
Ωστόσο, οι πολεμικές δαπάνες πλήττουν εκείνους που είναι ήδη φτωχοί. Η Αλεξάντρα Προκοπένκο, ερευνήτρια στο Carnegie Russia Eurasia Center στο Βερολίνο, είπε στους Financial Times, ότι «ορισμένες οικογένειες που ζουν σε συνθήκες φτώχειας λαμβάνουν πλέον χρήματα από τους στρατευμένους συζύγους τους στο μέτωπο». Περιέγραψε την τακτική της ρωσικής κυβέρνησης με το εξής παράδειγμα: «Χρησιμοποιεί χρήματα για να ρίξει κρύο νερό στη χύτρα του δημοσίου αισθήματος που βράζει».
Απαισιόδοξες προβλέψεις για το ΑΕΠ
Τα οφέλη της πολεμικής οικονομίας δεν έχουν γίνει εξίσου αισθητά για όλους. Η Αλεξάντρα Προκοπένκο εξηγεί ότι οι συνταξιούχοι και οι εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα (εκπαιδευτικοί, δημόσιοι υπάλληλοι, εργαζόμενοι στον πολιτισμό) έχουν δει μικρή αύξηση του πραγματικού εισοδήματός τους. Και αυτό γιατί οι μισθοί τους συνδέονται με τον πληθωρισμό. Και αυτό έχει σημασία για μια χώρα όπου περίπου το 30% του γηράσκοντος πληθυσμού της Ρωσίας είναι συνταξιούχοι και το 20% εξ αυτών εξακολουθούν να εργάζονται.
Τα σημάδια της εξασθένησης
Τα σημάδια ότι η οικονομία της Ρωσίας αρχίζει να εξασθενεί είναι ήδη ορατά. Η αύξηση του ΑΕΠ το 2025 υπολογίζεται σε περίπου 2%, όταν τα δύο προηγούμενα χρόνια έτρεχε με 4% κατά μέσο όρο.
Το ΔΝΤ, στις τελευταίες προβλέψεις του, έδινε επιβράδυνση της αύξησης του ΑΕΠ στο 1,5% φέτος και στο 0,9% το 2026, από πάνω από 4% το 2024. Άλλες προβλέψεις είναι περισσότερο απαισιόδοξες. Μεγάλο μέρος των αποθεμάτων της χώρας έχει εξαντληθεί και τα νέα έσοδα βρίσκονται υπό πίεση, καθώς οι τιμές του πετρελαίου παραμένουν χαμηλές.
Επιπλέον, λόγω του πολέμου, το μεγαλύτερο μέρος του δυνητικά εργατικού δυναμικού απασχολείται ήδη. Και οι επιχειρήσεις δύσκολα θα δανειστούν, καθώς το βασικό επιτόκιο της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας τρέχει με 21%.
Ωστόσο, οι αναλυτές εκτιμούν ότι θα χρειαστεί να περάσει αρκετός καιρό πριν οι Ρώσοι νιώσουν ένα πλήγμα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αλλαγή κλίματος. «Η αύξηση των μισθών σαφώς θα επιβραδυνθεί, αλλά θα παραμείνει υψηλή», σύμφωνα με τον Όλεγκ Κουζμίν, επικεφαλής οικονομολόγο της Renaissance Capital με έδρα τη Μόσχα. «Η έλλειψη εργατικού δυναμικού δεν πρόκειται να οδηγήσει πουθενά», προσθέτει.
