Ο καθηγητής πολιτικής οικονομίας του ΕΚΠΑ και πρόεδρος του ΔΣ του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών Νικόλαος Θεοχαράκης ανέλαβε την δύσκολη αποστολή της γενικής διεύθυνσης του ΜΜΑ κατά την στιγμή που από ιδιωτικός φορέας πέρασε στην ιδιοκτησία και προφανώς τον έλεγχο του δημοσίου και, κατά γενική ομολογία, την έφερε εις πέρας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Στη συνέντευξη του μιλάει για το πως επετεύχθη η εξισορρόπηση εσόδων και δαπανών του ΜΜΑ και για τις (προ)βλέψεις του για ένα ακόμα πιο εύρωστο οικονομικά μέλλον του.
Από τον Θάνο Μαντζάνα
Πόσο εξαρτάται η οικονομική αλλά και καλλιτεχνική διαχείριση του Μεγάρου Μουσικής από την εκάστοτε πολιτική κατάσταση; Φοβηθήκατε καθόλου ότι, όποιο και αν ήταν το αποτέλεσμα των εκλογών, μπορεί να έφερνε προσκόμματα στο έργο σας ή στη συνέχεια του;
Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών είναι εποπτευόμενος φορέας του υπουργείου πολιτισμού το οποίο έχει εντέλει και την ευθύνη για την πορεία και τη διαχείρισή του. Προσωπικά δεν φοβάμαι τίποτα. Εξάλλου «τα νεκροταφεία είναι γεμάτα από αναντικατάστατους», κατά την αποδιδόμενη στον Georges Clemenceau ρήση!
Ποια ήταν η κυριότερη μέριμνά σας από την στιγμή που αναλάβατε τα καθήκοντα σας, να διατηρήσετε το Μέγαρο σε λειτουργική κατάσταση ή να το κάνετε κερδοφόρο και έχει παραμείνει η ίδια μέχρι σήμερα ή έχει πλέον αλλάξει;
Το ΜΜΑ αποτελεί κατά κύριο λόγο έναν πολιτιστικό οργανισμό και το πρώτο μέλημα κάθε διοίκησης του είναι – στο πλαίσιο των οικονομικών και άλλων περιορισμών που έχει – να υπηρετήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον πολιτισμό. Η κατάσταση προφανώς δεν είναι η ίδια όπως πριν τον Μάρτιο του ‘16. Τα βασικά οικονομικά προβλήματα του Μεγάρου έχουν επιλυθεί κυρίως λόγω της βούλησης της πολιτείας να το πράξει και μάλιστα σε μιαν εξαιρετικά δύσκολη δημοσιονομικά περίοδο. Αυτό δεν έγινε αμέσως αλλά σε στάδια. Τον Μάρτιο, οπότε ανέλαβε η νέα διοίκηση, είχαν αναληφθεί από το ελληνικό δημόσιο το χρέος προς τις τράπεζες, το ήμισυ της οφειλής προς τη ΔΟΥ και η δέσμευση για την εξόφληση των ληξιπρόθεσμων λειτουργικών οφειλών οι οποίες είχαν συσσωρευθεί μέχρι το τέλος του ‘15. Τον Οκτώβριο του ‘16 εξοφλήθηκαν οι οφειλές αυτές. Στη συνέχεια εξοφλήθηκαν οι οφειλές προς τους κατασκευαστές της δεύτερης φάσης του νέου κτιρίου ενώ από τον Ιανουάριο του ‘18 το ΜΜΑ – και ο πρόεδρος του – απέκτησαν φορολογική ενημερότητα. Υπήρξε επίσης αύξηση της κρατικής επιχορήγησης η οποία στο σύνολό της είναι δυσανάλογα μικρή σε σύγκριση με εκείνη ανάλογων οργανισμών. Όμως, μετά την κοσμογονία που έγινε στο επίπεδο της επίλυσης του μείζονος ζητήματος, δεν μπορεί κανείς να έχει παράπονα.
Από πλευράς εσόδων, ποιο θεωρείτε το κυριότερο πρόβλημα του ΜΜΑ διαχρονικά και ειδικότερα από τη στιγμή που αναλάβατε τη θέση σας;
Είναι σαφές ότι, πέραν από την κρατική επιχορήγηση, πρέπει να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να αυξηθούν τα έσοδα. Ήδη πάντως τα έσοδα από συνέδρια και εκμισθώσεις αιθουσών έχουν αυξηθεί κατά 1,5 εκατομμύρια ευρώ από το 2015 (πάνω από 80%) ενώ τα έξοδα έχουν μειωθεί κατά περίπου 5,5 εκ. από τα οποία το 1,5 εκ. οφείλεται στη μείωση των μισθών των εργαζομένων από την υπαγωγή του ΜΜΑ στους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης. Πρέπει όμως να εντείνουμε τις προσπάθειές μας στα εισιτήρια και τις χορηγίες.
Ποιοι είναι κατά τη γνώμη σας οι τρόποι με τους οποίους μπορεί να αυξηθεί η κερδοφορία του ΜΜΑ, πόσους και ποιος από αυτούς έχετε ήδη αξιοποιήσει και ποιους σκέφτεστε ίσως να αξιοποιήσετε στο μέλλον και πώς;
Δεν υπάρχει «ασημένια σφαίρα», ούτε η βελτίωση του οικονομικού αποτελέσματος – δεν θα το αποκαλούσα κερδοφορία – μπορεί να γίνει εις βάρος της ποιότητας του προσφερόμενου καλλιτεχνικού προγράμματος και της συνολικής κατάστασης και εικόνας του ΜΜΑ. Τα πάντα πρέπει να εξεταστούν ώστε να συνεισφέρουν στην αύξηση των εσόδων και στη μείωση των δαπανών χωρίς να κάνουμε εκπτώσεις στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Υπάρχουν τομείς περαιτέρω δυνητικής αύξησης των εσόδων πέραν βεβαίως της κρατικής επιχορήγησης όπως το καλλιτεχνικό πρόγραμμα, οι χορηγίες, τα συνέδρια και ιδιαίτερα τα μεγάλα διεθνή, οι εκμισθώσεις αιθουσών, τα έσοδα από τη στάθμευση, το πωλητήριο, τη σίτιση κ.λπ. Όλα αυτά πρέπει να εξετασθούν – και εξετάζονται – στο πλαίσιο ενός επιχειρησιακού σχεδίου με περιοχές εσόδων και δαπανών και με ποσοτικοποιημένους στόχους τους οποίους αναλαμβάνουν να επιτύχουν οι υπεύθυνοι. Η αύξηση στα μεγέθη δεν έρχεται μόνη της αλλά απαιτεί και προσπάθεια και αλλαγή της ποιοτικής διάστασης των προσφερομένων υπηρεσιών.
Από πλευράς νομικού καθεστώτος αλλά και τρόπου/κανονισμού λειτουργίας ποια θεωρείτε ότι είναι τα κυριότερα εμπόδια που δεν αφήνουν το ΜΜΑ να γίνει ένας αληθινός «ναός της μουσικής» για την πρωτεύουσα ή έστω να προσεγγίσει την ιδανική υπό τις παρούσες συνθήκες κατάσταση που υποθέτω ότι έχετε κατά νου;
Το Μέγαρο ήταν, είναι και θα είναι αληθινός ναός της μουσικής. Δεν είναι θέμα νομικού καθεστώτος. τα ιδεολογήματα ότι το ιδιωτικό λειτουργούσε και οι δυσκαμψίες του δημοσίου δημιουργούν πάντοτε προσκόμματα δεν είναι σοβαρά. Η υποχρέωση του να μπουν κάποια πράγματα σε τάξη και υπό έλεγχο όχι μόνο δεν έκανε κακό αλλά βοήθησε. Οφείλω όμως να ομολογήσω ότι ορισμένες φορές κάποια κωλύματα και κολλήματα που θέτει η υπαγωγή στους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης είναι εκνευριστικά, φαιδρά και αντιπαραγωγικά. Σε κάθε περίπτωση η πολυετής οικονομική δυσπραγία άφησε βαριά σημάδια στην λειτουργία του οργανισμού και στο ηθικό του κόσμου του Μεγάρου, κάπου χάθηκε ο βηματισμός του. Η κατάσταση όμως έχει αλλάξει.
Τέλος, αν κάποιος σας ρωτούσε αν για εσάς το ΜΜΑ είναι ένας δημόσιος οργανισμός και χώρος πολιτισμού ο οποίος φυσικά πρέπει να είναι υγιής οικονομικά ή μια δημόσια επιχείρηση με αντικείμενο μεν την μουσική και τον πολιτισμό αλλά ως τέτοια σκοπό της την μέγιστη κερδοφορία ποια και πόσο κατηγορηματική θα ήταν η απάντηση σας;
Εδώ η απάντηση είναι απόλυτα σαφής και κατηγορηματική, το Μέγαρο είναι ό,τι καλύτερο έχει η χώρα μας στον χώρο του μουσικού πολιτισμού. Ο Απόλλων και ο λόγιος Ερμής, ο αδελφός του, μπορεί να επιστρατεύουν τον κερδώο Ερμή προς επικουρία αλλά η ουρά δεν μπορεί να κουνά τον σκύλο. Αν η κερδοφορία ήταν ο απόλυτος στόχος ίσως το κράτος και οι δανειστές του θα έπρεπε να το κάνουν κάτι άλλο («Θου, Κύριε, φυλακήν…»). Ελπίζω να μην ζήσω να το δω! Αλλά όπως έλεγε ο Δημοσθένης στον Α΄ Ολυνθιακό «δεῖ δὲ χρημάτων, καὶ ἄνευ τούτων οὐδὲν ἔστι γενέσθαι τῶν δεόντων». Ένα Μέγαρο οικονομικά εύρωστο θα είναι ένα Μέγαρο που θα μπορεί να ανταποκριθεί καλύτερα στον στόχο του, να φέρει μεγαλύτερο κοινό από το σύνολο του λαού κοντά στην αληθινή τέχνη και ιδιαίτερα στην μουσική.
Μίλτος Λογιάδης στο BriefingNews: «Χρέος του ΜΜΑ η προαγωγή της σύγχρονης μουσικής δημιουργίας»
Ο καταξιωμένος όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και πανευρωπαϊκά μαέστρος (και εξαίρετος πιανίστας, όπως γνωρίζουν όσοι ασχολούνται πιο επισταμένως με το μουσικό γίγνεσθαι) Μίλτος Λογιάδης διαδέχθηκε τον Γιώργο Κουρουπό στην καλλιτεχνική διεύθυνση του ΜΜΑ και εμπλούτισε την προσφορά του με διακριτικές ίσως αλλά αποτελεσματικές κινήσεις όπως η ενίσχυση και η έμφαση του προγράμματος των καλοκαιρινών συναυλιών στον Κήπο του και το μεγαλύτερο δυνατό άνοιγμα του σε άλλες τέχνες πλην της μουσικής. Στη συνέντευξη του αναφέρεται στη συνεχή προσπάθεια του για ένα ΜΜΑ ζωντανό αλλά και ζωτικό και στην ελπίδα του να γίνεται ολοένα και πιο πλουραλιστικό, εντός και εκτός μουσικής.
Από τον Θάνο Μαντζάνα
Πόσο εξαρτάται η οικονομική αλλά και καλλιτεχνική διαχείριση του Μεγάρου Μουσικής από την εκάστοτε πολιτική κατάσταση; Φοβηθήκατε καθόλου ότι, όποιο και αν ήταν το αποτέλεσμα των εκλογών, μπορεί να έφερε προσκόμματα στο έργο σας ή στη συνέχεια του;
Αναμφίβολα οι πολιτικές εξελίξεις καθορίζουν σε κάποιο βαθμό και την λειτουργία ενός μεγάλου πολιτιστικού οργανισμού όπως είναι το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Παρόλα αυτά θεωρώ πως ο πολιτιστικός ρόλος του ΜΜΑ είναι τόσο σημαντικός και προφανής ώστε να μην εμπίπτει σε πολιτικές αντιπαραθέσεις, σκοπιμότητες και αμφισβητήσεις. Ως εκ τούτου δεν πιστεύω ότι η οποιαδήποτε πολιτική αλλαγή μπορεί να επηρεάσει το μέλλον ενός τόσο ζωτικού για τον πολιτισμό μας οργανισμού.
Πόσο σας δεσμεύει η οικονομική κατάσταση του ΜΜΑ, από πλευράς κρατικής επιδότησης και συνολικά, στο να ασκήσετε τα καθήκοντα σας, να καταρτίσετε δηλαδή τον προγραμματισμό του έτσι όπως θα θέλατε και πρέπει κατά τη γνώμη σας; Πολύ, λίγο ή είναι εντελώς ανεξάρτητα το ένα από το άλλο;
Το ζήτημα της τακτικής επιχορήγησης του ΜΜΑ παραμένει ένα αγκάθι για τη λειτουργία του οργανισμού ύστερα από την δύσκολη περίοδο που πέρασε τα τελευταία χρόνια με την οικονομική κρίση. Η επιχορήγηση υπολείπεται κατά πολύ από αυτήν που θα έπρεπε να είχε αναφορικά με το μέγεθος του (αριθμός παραγωγών, αριθμός εργαζόμενων, συντήρηση κτιριακών εγκαταστάσεων κ.λπ.). Το γεγονός αυτό αναμφίβολα και παρόλες τις προσπάθειες που κάνει η καλλιτεχνική διεύθυνση του επηρεάζει και το καλλιτεχνικό πρόγραμμα.
Υπήρξαν περιπτώσεις από τότε που αναλάβατε την θέση σας κατά τις οποίες αναγκαστήκατε να κάνετε δυσάρεστους ή και επώδυνους συμβιβασμούς μη πραγματοποιώντας εκδηλώσεις, ακυρώνοντας τις ενώ είχαν προγραμματιστεί ή κατεβάζοντας το επίπεδο της παραγωγής τους σε σχέση με το επιθυμητό ή και αναγκαίο εξαιτίας του κόστους τους;
Είναι προφανές ότι αν είχαμε στη διάθεσή μας μια μεγαλύτερη επιχορήγηση θα φέρναμε αντίστοιχα περισσότερες ποιοτικές παραγωγές. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι παραγωγές τις οποίες προσφέρουμε στο κοινό είναι χαμηλότερης ποιότητας. Φροντίζουμε πάντα, παρ’ όλη την οικονομική δυσκολία, να προσφέρουμε ό, τι καλύτερο, σε πανευρωπαϊκό αλλά και σε παγκόσμιο ακόμα επίπεδο, στη μουσική αλλά και στις άλλες τέχνες που υπηρετούμε.
Ποιο θεωρείτε το σημαντικότερο επίτευγμα σας από την στιγμή που αναλάβατε την θέση σας και αντίστοιχα ποια την σημαντικότερη πρόκληση/«στοίχημα» για τη συνέχεια;
Τα επιτεύγματα ενός καλλιτεχνικού διευθυντή καλύτερα είναι να κρίνονται από τους άλλους και όχι από τον ίδιο. Θεωρώ όμως ότι κάνω ό, τι καλύτερο μπορώ με τα οικονομικά δεδομένα αυτής της συγκυρίας. Δεν υπάρχει νομίζω μεγαλύτερη πρόκληση για έναν καλλιτεχνικό διευθυντή από το να ανανεώνεται, να αναζητά και να προσπαθεί συνεχώς να βελτιώνει το περιεχόμενό του καλλιτεχνικού προγράμματος του οργανισμού τον οποίο υπηρετεί.
Πιστεύετε ότι το ΜΜΑ πρέπει να ανοιχθεί σε ακόμα περισσότερα ιδιώματα και ειδικά στην αληθινά σύγχρονη μουσική, αυτήν δηλαδή του εικοστού αλλά και του εικοστού πρώτου πλέον αιώνα;
Το ΜΜΑ δεν είναι ένας χώρος κλειστός σε κάποια είδη μουσικής και τέχνης γενικότερα. Είναι ένας χώρος πολιτισμού όπου όλες οι τέχνες και τα ιδιώματα τους έχουν την ευκαιρία να παρουσιαστούν στο κοινό με μόνο κριτήριο την υψηλή ποιότητα.
Το θέμα της ανάθεσης σύνθεσης νέων έργων σε νέους επίσης ηλικιακά Έλληνες δημιουργούς είναι κάτι που σας ενδιαφέρει και σας απασχολεί, έστω και στον στοιχειωδώς εφικτό βαθμό;
Δεν θα μπορούσε να συμβαίνει διαφορετικά. Το ΜΜΑ έχει υποχρέωση απέναντι στη σύγχρονη μουσική δημιουργία και γι’ αυτό δεν έχουμε σταματήσει να δίνουμε παραγγελίες σε Ελληνες συνθέτες. Φυσικά το ποσό των παραγγελιών θα μπορούσε να αυξηθεί αλλά αυτό είναι ανάλογο της επιχορήγησης που παίρνει το ΜΜΑ από το ΥΠΠΟΑ.
Πόσο σημαντικό θεωρείτε το εκπαιδευτικό σκέλος του ΜΜΑ, τόσο όσον αφορά στους μουσικόφιλους όσο και στους μουσικούς, πόσο σας απασχολεί και τι έχετε ίσως κατά νου να κάνετε για αυτό;
Είναι κεντρικός στόχος όλων των πολιτιστικών οργανισμών το ζήτημα της εκπαίδευσης. Έτσι και στο ΜΜΑ έχουμε σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δράσεων που αφορούν ηλικιακά από βρέφη μέχρι τους συμπολίτες μας μεγαλύτερων ηλικιακών ομάδων. Ευελπιστούμε ότι εφέτος, για πρώτη χρονιά, το ΜΜΑ θα μπορέσει να συμμετέχει σε μεγάλα εκπαιδευτικά προγράμματα με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ, κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ στο παρελθόν.
Πιστεύετε ότι το ΜΜΑ πρέπει όχι μόνο να διευρύνει την συνεργασία του αλλά και να αξιοποιήσει περισσότερο άλλους μουσικούς θεσμούς και πριν από όλα τις δύο ορχήστρες, ΚΟΑ αλλά επί της ουσίας και Καμεράτα, οι οποίες το έχουν ως έδρα;
Πέραν από την ΚΟΑ και την Καμεράτα, με τις οποίες είναι αυτονόητο ότι συνεργαζόμαστε έχουμε σταθερή συνεργασία με την Μουσικά Σύνολα της ΕΡΤ καθώς και με άλλους φορείς και πολιτιστικά σχήματα όπως η ΕΣΣΜ, η Χορωδία Rosarte, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, ο Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δόμνα Σαμίου κ.ά. τους οποίους και φιλοξενούμε στους χώρους μας. Εξάλλου δεν θα μπορούσε να πορευτεί κανένας φορέας πολιτισμού και ιδιαίτερα στα χρόνια της οικονομικής κρίσης χωρίς στρατηγικές συνεργασίες...
Ποιοι είναι οι κυριότεροι άξονες του προγραμματισμού σας για την επόμενη σεζόν και πόσο διαφορετικοί είναι από αυτούς της εφετινής;
Όπως κάθε χρόνο, έτσι και την προσεχή σεζόν, το καλλιτεχνικό πρόγραμμα του ΜΜΑ είναι δομημένο σε κύκλους. Υπάρχουν κύκλοι που είναι καθιερωμένοι από παλαιά όπως Μεγάλες Ορχήστρες-Μεγάλοι Ερμηνευτές, ο Κύκλος Χορού, κ.ο.κ., αλλά και κύκλοι που είναι νεότεροι και κάποιοι οι οποίοι θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά. Περισσότερες λεπτομέρειες θα δοθούν στην παρουσίαση του προγράμματος τον Σεπτέμβριο.
Και τέλος, άποψη – αλλά ίσως και όραμα – σας είναι ότι το ΜΜΑ είναι πλέον συνολικά ένας χώρος πολιτισμού με έμφαση προφανώς στην μουσική ή παραμένει ένας «ναός της μουσικής» με ένα ευρύτερο μεν πλαίσιο άλλων εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων οι οποίες όμως δεν παύουν να λειτουργούν συμπληρωματικά ως προς την κύρια αποστολή του;
Το ΜΜΑ είναι ένας χώρος πολιτισμού με επίκεντρο τη μουσική αλλά και όλες τις τέχνες που αναφέρονται στον σύγχρονο πολιτισμό. Χωρίς στεγανά και κατηγοριοποιήσεις αλλά ανοιχτό σε συνδυασμούς των τεχνών και δημιουργικές αναζητήσεις σε όλους τους χώρους της ανθρώπινης έκφρασης και δημιουργίας.
