Την στρατηγική της έντασης τόσο στην κυπριακή ΑΟΖ όσο και στα Ίμια φαίνεται πως έχει επιλέξει ο Ταγίπ Ερντογάν, ανεβάζοντας επικίνδυνα το θερμόμετρο στην Ανατολική Μεσόγειο, σε μια περίοδο που οι παραδοσιακές συμμαχίες της Τουρκίας δείχνουν να κλονίζονται.
Η τουρκική κλιμάκωση της τελευταίας περιόδου δεν πρέπει να θεωρηθεί τυχαία ούτε να εκτιμηθεί ως μια παροδική και απερίσκεπτη κίνηση του Ερντογάν. Αντιθέτως εντάσσεται σε μια ευρύτερη στόχευση και στοχοθεσία που θα μπορούσε να αναλυθεί ως εξής:
Στη μεν Ανατολική Μεσόγειο, οι προσεκτικοί χειρισμοί της Κυπριακής Δημοκρατίας έχουν φέρει σε δύσκολη θέση τον «σουλτάνο», ο οποίος βλέπει να αποκόπτεται και να απομονώνεται από όλο το ενεργειακό παιχνίδι της περιοχής. Το θέμα είναι σοβαρό, καθώς εάν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις, τα αποτελέσματα των γεωτρήσεων θα είναι σημαντικά και θα έχουν σοβαρό γεωπολιτικό αντίκρισμα. Σε αυτό το πλαίσιο, εντάσσεται και οι απειλές που κατά καιρούς εκτοξεύει η Άγκυρα για το ενδεχόμενο να πραγματοποιήσει δικές της γεωτρήσεις στην περιοχή. Στο δε θέμα των Ιμίων, πρέπει να σημειωθεί ότι το νέο «θερμό» επεισόδιο που σημειώθηκε είναι το τρίτο μέσα σε μόλις ένα μήνα στην περιοχή. Το πρώτο ήταν ότι φέρεται να απετράπη προσέγγιση του υπουργού Άμυνας στην βραχονησίδα για να καταθέσει στεφάνι, ενώ το δεύτερο όταν τουρκικό πλοίο «άγγιξε» ελληνικό κατά τη διάρκεια προσέγγισης στην περιοχή. Σε αυτήν τη δεύτερη περίπτωση, το μήνυμα της Άγκυρας φαίνεται να είναι πως παρά την εμπλοκή της στις πολεμικές επιχειρήσεις στο Αφρίν, το δόγμα των γκρίζων ζωνών παραμένει στο ακέραιο.
Ανησυχία σε Αθήνα και Λευκωσία
Η τουρκική προκλητικότητα έχει προκαλέσει, πάντως, σοβαρή ανησυχία τόσο στην Αθήνα όσο και στην Λευκωσία αλλά και τη Ρώμη, καθώς η εταιρία που πραγματοποιεί τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ είναι η ιταλική ΕΝΙ. Το μεσημέρι της Τρίτης, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών προχώρησε σε έντονο διάβημα προς την Άγκυρα καλώντας και τον πρέσβη της Τουρκίας, ενώ την έντονη δυσαρέσκειά του για τα όσα συμβαίνουν στην κυπριακή ΑΟΖ εξέφρασε και ο ίδιος ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης. Την ίδια στιγμή, μήνυμα προς τον τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου έστειλε ο ιταλός υπουργός Εξωτερικών Αντζελίνο Αλφάνο ζητώντας την άμεση λύση της αντιπαράθεσης που εμποδίζει την ιταλική εταιρία ENI από το να συνεχίσει τις έρευνές για υδρογονάνθρακες στην κυπριακή ΑΟΖ. Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες, έχει ήδη δοθεί εντολή για την αποστολή ιταλικής φρεγάτας στην περιοχή.
Πολλοί είναι οι αναλύτές που εκτιμούν ότι η νέα κλιμάκωση της έντασης σχετίζεται με την αρνητική έκβαση των τουρκικών επιχειρήσεων στο Αφρίν της Συρίας εναντίον των Κούρδων. Σύμφωνα με αυτήν την οπτική, ο τούρκος πρόεδρος επιδιώκει, σε μια κίνηση αποπροσανατολισμού από το μέτωπο της Ανατολής, να δείξει πυγμή και σκληρό πρόσωπο προς τη Δύση, και εν προκειμένω προς την Αθήνα και την Λευκωσία. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, όπως συμβαίνει και σε κάθε σκηνικό έντασης, οι όποιες προθέσεις μπορεί να τιναχθούν στον αέρα από ένα πιθανό ατύχημα.
Οι προκλητικές δηλώσεις
Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι η στρατηγική της έντασης συνοδεύτηκε με νέες προκλητικές δηλώσεις από τον Ερντογάν, ο οποίος έδωσε και το στίγμα της τακτικής που ακολουθεί. «Τους προειδοποιούμε όλους να μην κάνουν λανθασμένες κινήσεις στην Κύπρο και το Αιγαίο. Μη νομίζουν ότι δεν παρατηρούμε τις κινήσεις τους» είπε ο τούρκος πρόεδρος λίγες ώρες μετά το νέο επεισόδιο στα Ίμια. Και πρόσθεσε: «Κανείς να μην νομίζει ότι μας διαφεύγουν οι ευκαιριακές πρωτοβουλίες σε σχέση με τις βραχονησίδες στο Αιγαίο και οι έρευνες φυσικού αερίου στα ανοιχτά της Κύπρου. Από εδώ προειδοποιούμε όσους ξεπερνούν τα όριά τους στην Κύπρο και το Αιγαίο να μην κάνουν λάθος υπολογισμούς». Την ίδια στιγμή, μάλιστα, ο τούρκος πρόεδρος συνέστησε στην Κύπρο (!) να μην ξεπεράσει τα όρια μετά το περιστατικό με το σκάφος του ελληνικού λιμενικού το οποίο εμβολίστηκε από σκάφος της τουρκικής ακτοφυλακής.
Πρωτοφανής ήταν και η ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών το βράδυ της Τρίτης, στην οποία ούτε λίγο ούτε πολύ υποστηριζόταν ότι τα Ίμια είναι τουρκικά και ότι η Ελλάδα ήταν εκείνη που προκάλεσε. Σημειώνεται ότι μια μόλις ημέρα πριν, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών είχε εκδώσει άλλη μία προκλητική ανακοίνωση, στην οποία χαρακτήριζε μονομερείς τις έρευνες υδρογονανθράκων στην Κυπριακή ΑΟΖ και προειδοποιούσε ότι θα στηρίξει το ψευδοκράτος και τα «αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα του Τουρκοκυπριακού λαού στις πλουτοπαραγωγικές πηγές του νησιού».
Όπως έγινε γνωστό, για το θέμα υπήρξε χθες και τηλεφωνική συνομιλία Τσίπρα-Γιλντιρίμ. Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του γραφείου του πρωθυπουργού, ο κ. Τσίπρας επισήμανε με αυστηρότητα στον Τούρκο ομόλογό του ότι γεγονότα, όπως το εκείνο στην περιοχή των Ιμίων, υπονομεύουν ευθέως τις Ελληνοτουρκικές και Ευρωτουρκικές σχέσεις και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο. Υπογράμμισε την ανάγκη να τερματιστούν άμεσα οι αυξανόμενες προκλητικές τουρκικές παραβιάσεις στα χωρικά ύδατα και στον εναέριο χώρο ελληνικών νησιών στο Αιγαίο και να υπάρξει αποκλιμάκωση της έντασης. Τέλος, συμφωνήθηκε η εντατικοποίηση των συνομιλιών για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.
To Αφρίν και ο ρόλος των ΗΠΑ
Ιδιαίτερα κρίσιμος παράγοντας για την κατανόηση των εξελίξεων αποτελούν και οι τουρκο-αμερικανικές σχέσεις οι οποίες φαίνεται ότι διανύουν μια πολύ κακή περίοδο. Μόλις πριν από μερικές ημέρες, και με αφορμή τις τουρκικές επιχειρήσεις εναντίον των Κούρδων στο Αφρίν της Συρίας, ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου προειδοποιούσε ότι οι σχέσεις αυτές βρίσκονται σε κρίσιμη καμπή και κινδυνεύουν να καταρρεύσουν πλήρως.
Οι σχέσεις ανάμεσα στην Άγκυρα και την Ουάσινγκτον, ήδη τεταμένες μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου 2016, επιδεινώθηκαν περαιτέρω εξαιτίας της υποστήριξης που προσφέρει η Ουάσινγκτον σε πολιτοφυλακή των Κούρδων της Συρίας (YPG), η οποία συνδέεται με το PKK και την οποία η Τουρκία θεωρεί «τρομοκρατική». Η διάρρηξη μιας παλιάς και σημαντικής συμμαχίας αλλά και η ενίσχυση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων την τελευταία περίοδο δείχνουν να προκαλούν εκνευρισμό και ανησυχία στην Άγκυρα.
Για το θέμα της κλιμακούμενης έντασης τοποθετήθηκε αργά το απόγευμα της Τρίτης το αμερικανικό State Department, με μια ανακοίνωση «ίσων αποστάσεων». Απαντώντας σε ερώτηση της ιστοσελίδας mignatiou.com, ο εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών δήλωσε τα εξής: «Έχουμε επίγνωση των αναφορών των μέσων ενημέρωσης για αυτό το συμβάν. Η Τουρκία και η Ελλάδα έχουν καθιερωμένα διπλωματικά κανάλια για την αντιμετώπιση θεμάτων του Αιγαίου. Ενθαρρύνουμε όλα τα μέρη να λάβουν μέτρα που θα μειώσουν την τρέχουσα κατάσταση. Ως θέμα αρχής, οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν την κυριαρχία των χωρών της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας και της Τουρκίας.
