Ψυχολόγοι και νευροεπιστήμονες χρησιμοποιούν νέες τεχνικές για τον εντοπισμό της πηγής των μαθησιακών δυσκολιών στον εγκέφαλο, όπως είναι η δυσλεξία, και δημιουργούν νέες καινοτόμες θεραπείες για να βελτιώσουν τα προβλήματα ανάγνωσης και γραφής.
Φωνολογική επίγνωση
Ορισμένα γράμματα ηχούν σχεδόν ίδια όταν κανείς μιλήσει, όπως για παράδειγμα το "μπ" και "π". Στην πραγματικότητα, οι ευδιάκριτοι ήχοι που αντιπροσωπεύονται από τα δύο αυτά γράμματα εμφανίζονται υπερβολικά γρήγορα, μόλις δέκα εκατοστά του δευτερολέπτου. Η ικανότητα να διακρίνει κανείς μεταξύ αυτών των ήχων και η ικανότητα να κατατέμνει συνειδητά τον προφορικό λόγο σε μονάδες που δεν είναι φορείς σημασίας (συλλαβές, φωνήματα, ομοιοκαταληξίες) είναι γνωστή ως φωνολογική επίγνωση. Η φωνολογική επίγνωση της γλώσσας επηρεάζει όχι μόνο ό,τι ακούμε αλλά και την ανάγνωση, την ορθογραφία και την ομιλία. Για τους περισσότερους από εμάς η ικανότητα αυτή είναι αυτόματη, αλλά περίπου το 15 με 20% των Αμερικανών μαθητών που αγωνίζονται να μάθουν να διαβάζουν, αντιμετωπίζουν δυσκολίες.
Αντιμετώπιση δυσλεξίας με παραδοσιακές μεθόδους
Η δυσλεξία είναι μία μαθησιακή δυσκολία και συχνά είναι αρκετά σοβαρή σε σημείο που εμποδίζει τα παιδιά να επιτύχουν ακαδημαϊκά. Η δυσλεξία ως χρόνια νευρολογική διαταραχή δεν θεραπεύεται ριζικά. Οι ικανότητες όμως των δυσλεξικών παιδιών βελτιώνονται αρκετά με την εφαρμογή ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Γι αυτό άλλωστε η έγκαιρη αντιμετώπισή της έχει καθοριστική σημασία στην εξέλιξη των δυσλεξικών ατόμων. Ωστόσο, η θεραπεία από λογοθεραπευτές και ειδικούς της ανάγνωσης είναι συχνά μία αργή, μακρά, ακριβή και απογοητευτική εμπειρία τόσο για τους επαγγελματίες όσο και για τους γονείς και τα παιδιά.
Αντιμετώπιση δυσλεξίας με νέες τεχνολογίες
Τώρα, οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τεχνολογίες, όπως είναι η λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) για να κατανοήσουν καλύτερα τις διαταραχές στον δυσλεξικό εγκέφαλο. Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ, για παράδειγμα, έχουν διαπιστώσει ότι τα άτομα με δυσλεξία έχουν ανώμαλες συνδέσεις μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να στηριχθούν σε εναλλακτικά κυκλώματα του εγκεφάλου για την ανάγνωση και τη χρήση πολύπλοκων στρατηγικών ανάγνωσης.
Ευρήματα
Ειδικότερα, ορισμένες έρευνες έχουν εντοπίσει συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με τη δυσλεξία. Η ψυχολόγος και γνωστική νευροεπιστήμονας Paula Tallal στο Πανεπιστήμιο Rutgers χρησιμοποιώντας τη fMRI βρήκε ότι τα άτομα με δυσλεξία παρουσιάζουν μειωμένη δραστηριότητα στην αριστερή κροταφική περιοχή του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της φωνολογικής επεξεργασίας. Περαιτέρω μελέτες έδειξαν ότι στα παιδιά με δυσλεξία δεν ενεργοποιείται ο αριστερός προμετωπιαίος φλοιός.
Ανάπτυξη νευροπλαστικότητας μέσω video games
Χρησιμοποιώντας τα ευρήματα από την απεικόνιση του εγκεφάλου η Tallal συνεργάστηκε με τον νευροεπιστήμονα Michael Merzenich του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο για την ανάπτυξη νευροπλαστικότητας μέσω της χρήσης video games. Αυτό το εγχείρημα «επανακαλωδιώνει» τους εγκεφάλους των δυσλεξικών παιδιών και ενεργοποιεί τις περιοχές του εγκεφάλου που αφορούν τις δεξιότητες ανάγνωσης. Με την εντατική θεραπευτική εξάσκηση, οι εγκέφαλοί τους αρχίζουν να λειτουργούν περισσότερο.
Fast ForWord
Το εκπαιδευτικό αυτό πρόγραμμα, που ονομάζεται Fast ForWord, παρέχει εντατική και εξατομικευμένη εκπαίδευση στη δεξιότητα της προσοχής, της επεξεργασίας και στις γνωστικές, γλωσσικές και αναγνωστικές δεξιότητες, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για την ακαδημαϊκή επιτυχία. Για παράδειγμα, σε ένα από τα παιχνίδια, ένα παιδί κερδίζει πόντους όταν διακρίνει τον ήχο «μπα» από τον ήχο «πα». Όταν το παιδί κερδίζει, προχωρά στο επόμενο επίπεδο, ενώ παράλληλα παρακολουθείται από έναν επαγγελματία μέσω διαδικτύου. Άλλα παιχνίδια έχουν σχεδιαστεί για να βελτιώσουν την ταχύτητα της επεξεργασίας του εγκεφάλου και άλλα εκπαιδεύουν τα παιδιά στους κανόνες της αγγλικής γραμματικής.
Το αποτέλεσμα: Ο εναλλακτικός αυτός τρόπος θεραπείας επιφέρει αποτελέσματα μέσα σε λίγες εβδομάδες σε αντίθεση με τους παραδοσιακούς τρόπους παρέμβασης.
Σε μία πρωτοποριακή μελέτη το 2003 με επικεφαλής την Tallal, λαμβάνοντας υπόψη τη λειτουργική μαγνητική τομογραφία, διαπιστώθηκαν αλλαγές στη λειτουργία του εγκεφάλου σε παιδιά με δυσλεξία μετά τη χρήση του προγράμματος αυτού. Παρατηρήθηκε αυξημένη ενεργοποίηση σε πολλαπλές περιοχές του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της φωνολογικής επεξεργασίας, καθώς και βελτίωση στη γλώσσα και στην ανάγνωση.
Αντιμετώπιση δυσλεξίας με παιχνίδια δράσης
Εν τω μεταξύ, άλλοι ερευνητές προτείνουν τη χρήση παιχνιδιών δράσης για την αντιμετώπιση της δυσλεξίας. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η γρήγορη δράση των video games, και όχι τα ειδικά προσαρμοσμένα παιχνίδια για την εκμάθηση γλωσσών, μπορούν να βοηθήσουν τους δυσλεξικούς να βελτιώσουν τους χρόνους αντίδρασης. Και Ιταλοί ερευνητές ανέφεραν το 2013 ότι τα παιχνίδια δράσης βελτίωσαν τις ικανότητες προσοχής των δυσλεξικών ατόμων. Η βελτίωση αυτή μεταφράζεται σε ανάπτυξη αναγνωστικών ικανοτήτων.
Σημασία
Εκτιμάται ότι το 13%-14% των μαθητών πάσχει από δυσλεξία σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση Δυσλεξίας. Χωρίς θεραπεία, η διαταραχή μπορεί να έχει μακροχρόνιες συνέπειες στη ζωή του ατόμου. Το Εθνικό Κέντρο για Μαθησιακές Δυσκολίες αναφέρει ότι τα άτομα με μαθησιακές διαταραχές συμπεριλαμβανομένης της δυσλεξίας σημειώνουν χαμηλότερα ποσοστά αποφοίτησης λυκείου, χαμηλότερα ποσοστά φοίτησης σε κολέγιο και υψηλότερα ποσοστά ανεργίας σε σχέση με τα άτομα που δεν εμφανίζουν οποιαδήποτε μαθησιακή δυσκολία.
Πρακτική Εφαρμογή
Μισό εκατομμύριο σπουδαστές έχουν χρησιμοποιήσει το πρόγραμμα Fast ForWord σε χιλιάδες σχολεία σε εθνικό επίπεδο, και χιλιάδες επαγγελματίες γιατροί έχουν εντάξει επίσης το πρόγραμμα στις κλινικές τους. Εν τω μεταξύ, ψυχολόγοι και άλλοι επιστήμονες συνεχίζουν να ενσωματώνουν νέα ευρήματα στη νευροεπιστήμη με σκοπό την ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων για τη θεραπεία διαταραχών στην ανάγνωση.
