Χάλκη: Η σιωπηρή σχολή που έκλεισε μέσα της ισχυρές φωνές του παρελθόντος

Με το μικρό καραβάκι που είναι γεμάτο κόσμο ταξιδεύουμε από την Κωνσταντινούπολη προς τα Πριγκιποννήσια και το αεράκι από την υγρασία του Βόσπορου ίσα ίσα να μας αγγίζει.

Οι γλάροι που συνοδεύουν στο ταξίδι πετούν ολοένα πάνω από τα κεφάλια μας και το ένα νησί μετά το άλλο από το σύμπλεγμα των Πριγκηποννησίων  ξεπροβάλει αφήνοντάς μας να έρθουμε πρώτα σε επαφή με το φιλόξενο λιμανάκι του.

Η Χάλκη ένα από τα Πριγκιποννήσια είναι ένα νησί με ιδιαίτερη ιστορία. Στην κορφή του νησιού στον λόφο της Ελπίδας δεσπόζει το μοναστήρι της αγίας Τριάδας με την ιερά Θεολογική σχολή της Χάλκης να έχει στραμμένα πάνω της, χρόνια τώρα τα φώτα του πολιτισμού.

Φτάνοντας στο νησί, με την παραδοσιακή άμαξα μπορεί να μεταφερθεί κανείς  στην σχολή περνώντας μέσα από τα σοκάκια του νησιού , από την αγορά, τα καταστήματα και την εκκλησία του Αγίου Νικολάου. 

Τον τρούλο με τον επιβλητικό σταυρό της, τον αντικρίζεις από μακριά όταν είσαι ακόμη πάνω στο πλοιάριο.

Ο ανηφορικός απότομος δρόμος που οδηγεί στην σχολή περνά μέσα από παλιά αρχοντικά που κάποτε έσφυζαν από ζωή.

Οι οικογένειες πλουσίων, πριγκίπων και αρμενίων παραθέριζαν το καλοκαίρι στην Χάλκη. Από τότε οι βίλες αυτές έμειναν να θυμίζουν την αλλοτινή εποχή.

Φτάνοντας έξω από την κεντρική  πύλη της σχολής έχεις κουβαλήσει μαζί σου και όλη την ευωδία των φυτών των λουλουδιών και των δένδρων και μετά ηρεμία…

Η είσοδος στο κεντρικό κτίριο της σχολής από τον προαύλιο χώρο μέχρι την μαρμάρινη σκάλα είναι μια άλλη εμπειρία.

Ένα ταξίδι στον χρόνο που σε σαγηνεύει σε συγκινεί και σε κάνει να προσμένεις κάτι το σπουδαίο για το κτίριο αυτό που έχει κλείσει μέσα του σημαντικό κομμάτι της ιστορίας.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ

H ιερ? Θεολογικ? Σχολ? της Χάλκης πριν κλειστεί από τις τούρκικες αρχές το 1971 ήταν η κύρια θεολογική σχολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης.

Η σχολή στεγαζόταν αρχικά στη σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Τριάδας, στη Χάλκη, η οποία είχε ιδρυθεί από τον Πατριάρχη Φώτιο Α΄ της Κωνσταντινούπολης (858-861 και 878-886).

Το 1844, ο Πατριάρχης Γερμανός Δ΄ κατά την πρώτη του πατριαρχεία (1842-1845), ίδρυσε το 1843 θεολογική Σχολή στις εγκαταστάσεις της μονής της Αγίας Τριάδας, την οποία και εγκαινίασε το αμέσως επόμενο έτος στις 13 Σεπτεμβρίου 1844.

Όλα τα κτήρια εκτός από ένα παρεκκλήσι καταστράφηκαν στο μεγάλο σεισμό που συνέβη στη Κωνσταντινούπολη στις 28 Ιουνίου του 1894 με συνέπεια να διακοπεί η λειτουργία της.

Μετά από εκτεταμένες επισκευές και αναστηλώσεις από τον αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιάδη, διάρκειας 17 μηνών, η σχολή με νέο πλέον κτίριο εγκαινιάστηκε στις 1 Οκτωβρίου του 1896. Σημαντική ανακαίνιση έγινε στη δεκαετία του "50.

Πολλοί Ορθόδοξοι θεολόγοι, ιερείς, επίσκοποι και πατριάρχες φοίτησαν στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης, συμπεριλαμβανομένου και του σημερινού οικουμενικού  Πατριάρχη Βαρθολομαίου.

Οι φοιτητές στη Χάλκη περιλάμβαναν όχι μόνο γηγενείς Έλληνες, αλλά και Ορθόδοξους Χριστιανούς από όλο τον κόσμο, προσδίδοντας στη σχολή έναν διεθνή χαρακτήρα. Επίσης, πολλοί πατριάρχες, επίσκοποι και πρώην δάσκαλοι έχουν ταφεί σε ειδική περιοχή του κήπου.

Οι θεολογικές εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν το Παρεκκλήσιo της Αγίας Τριάδoς, κοιτώνες, αναρρωτήριο, γραφεία, και την πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη η οποία κατέχει σημαντική ιστορική συλλογή βιβλίων, περιοδικών και χειρογράφων.

Το 1971 η σχολή έκλεισε εξαιτίας ενός τουρκικού νόμου που απαγόρευε τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων. Το 1998 η επιτροπή ιδιοκτητών της σχολής διατάχθηκε να διαλυθεί, αλλά διεθνής κριτική έπεισε την Άγκυρα να ακυρώσει τη διαταγή.

Η Χάλκη έχει λάβει διεθνή προσοχή τα τελευταία χρόνια. Τον Οκτώβριο του 1998, το Κογκρέσο των ΗΠΑ υποστήριξε την επαναλειτουργία της Χάλκης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναφέρει επίσης το ζήτημα στις διαπραγματεύσεις για την τουρκική προσχώρηση στην ΕΕ.

Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον επισκέφτηκε την Χάλκη στην επίσκεψή του στην Τουρκία το 1999 και ζήτησε από τον Τούρκο Πρόεδρο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ να επιτρέψει την επαναλειτουργία της σχολής.

Τον Αύγουστο του 2011, ο Τούρκος Πρωθυπουργός Ερντογάν αποφάσισε με διάταγμα ότι τα ακίνητα και τα θρησκευτικά κτίρια του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, τα οποία κατασχέθηκαν στο παρελθόν πρέπει να επιστραφούν προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης.

Τον Σεπτέμβριο του 2011 ο Μητροπολίτης Προύσης Ελπιδοφόρος διορίστηκε Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδος Χάλκης.

Τον Ιανουάριο του 2013, ανέφερε η τουρκική εφημερίδα Today"s Zaman ότι το τουρκικό Συμβούλιο Θεμελιώσεων επέστρεψε 190 εκτάρια γης προς το θεμέλιο της Μονής της Αγίας Τριάδος. Το εν λόγω ίδρυμα είναι ο ιδιοκτήτης της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της γης βρίσκεται στο χώρο του σεμιναρίου.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ελπίζει ότι οι υποσχέσεις από την τουρκική κυβέρνηση ότι θα επιτραπεί η επαναλειτουργία της Χάλκης θα τηρηθούν.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΧΑΛΚΗ

Οι διάδρομοι , οι αίθουσες , τα έδρανα , τα μαθητικά θρανία γεμίζουν κάθε μέρα από επισκέπτες , φοιτητές , επιστήμονες αλλά και τουρίστες που επιθυμούν να συναντήσουν την ιστορία στην άδεια σχολή.

Να καθίσουν στα θρανία που άλλοτε ως μαθητές , κάθονταν σημερινοί ιεράρχες, να περπατήσουν στους κήπους που κάποτε ήταν γεμάτοι ζωντάνια.

Σήμερα όλα αυτά  ξαναζωντανεύουν με νέα σχέδια για το μέλλον, αφού μέσα από ειδικά προγράμματα η σχολή αποκτά εθελοντές που την «ξαναστήνουν» από την αρχή.

Ακοίμητος φρουρός της ιστορίας της, ο Μητροπολίτης Προύσης Ελπιδοφόρος που ως ηγούμενος της μονής της Αγίας τριάδας που βρίσκεται στον  χώρο, δραστηριοποιείται μαζί με ομάδα νεαρών φοιτητών και διακόνων για να ξαναλάμψει η σχολή.

Φροντίζουν για τους κήπους, για την ξενάγηση και ενημέρωση των επισκεπτών, για τις ανάγκες της Ιεράς Μονής, για την βιβλιοθήκη που θεωρείται από τις πιο πλούσιες του κόσμου σε αριθμό βιβλίων και σε τίτλους.

Επιστήμονες μάλιστα κι ερευνητές επισκέπτονται την βιβλιοθήκη μένουν στην Χάλκη όσο χρειαστεί για να μελετήσουν το αντικείμενο που τους ενδιαφέρει.

Σήμερα οι άνθρωποι που εργάζονται για την Χάλκη με πρωτεργάτη τον σεβασμιότατο Μητροπολίτη Προύσης βρίσκονται σε στενή συνεργασία με διάφορους φορείς για την αναστήλωση της Σχολής αλλά και την ψηφιοποίηση της βιβλιοθήκης.

Αναμένεται τα επόμενα βήματα που θα γίνουν για την Χάλκη από τουρκικό κράτος να είναι σημαντικά και τα αποτελέσματα των συζητήσεων για την επαναλειτουργία της σχολής να δώσουν και πάλι στην Χάλκη αυτό που της αξίζει.

Φωτογραφίες Μαρία Γιαχνάκη